Hram Svetog Save – Srce pravoslavlja na Balkanu
Na uzvišenju Vračara, iznad užurbanih ulica Beograda, uzdiže se monumentalni Hram Svetog Save, jedan od najvećih pravoslavnih hramova u svetu i duhovno središte srpskog naroda. Sa svojom veličanstvenom kupolom, vidljivom sa gotovo svih tačaka glavnog grada, ovaj hram predstavlja simbol vere, istrajnosti i nacionalnog identiteta.
Istorijska pozadina
Hram je podignut na mestu gde su, po predanju, osmanske vlasti 1594. godine spalile mošti Svetog Save, prvog srpskog arhiepiskopa i utemeljivača autokefalne Srpske pravoslavne crkve. Njegove mošti su prethodno bile čuvane u manastiru Mileševa, gde su prenesene i gde su vekovima bile mesto hodočašća i narodne utehe. Akt spaljivanja bio je pokušaj duhovnog obesmišljavanja otpora srpskog naroda tokom ustanka Banatskih Srba, ali je upravo taj događaj dodatno osnažio kult Svetog Save i potrebu da mu se na tom mestu podigne hram kao večni spomen.
Gradnja kroz vekove
Inicijativa za izgradnju hrama pokrenuta je još 1884. godine, ali su istorijske okolnosti odložile realizaciju. Kamen temeljac postavljen je tek 1935, ali su radovi ubrzo prekinuti zbog Drugog svetskog rata, a potom i zbog političkih prilika u komunističkom periodu. Tek 1985. godine započeta je ozbiljna obnova radova, a izgradnja i ukrašavanje traju i danas, uz podršku države, Srpske pravoslavne crkve i donatora širom sveta.
Arhitektonska veličanstvenost
Hram je građen u vizantijskom stilu, inspirisan formom Aja Sofije, sa kombinacijom bele mermerne i granitne spoljašnjosti. Njegova kupola, visoka 70 metara, sa krstom doseže visinu od 82 metra. Enterijer može da primi oko 10.000 vernika, dok se unutrašnjost bogato ukrašava mozaicima i ikonopisom.
Najimpresivniji deo enterijera je mozaik Hrista Pantokratora u kupoli, površine 1.230 m², izrađen u tehnici zlatnog mozaika, što ga čini jednim od najvećih te vrste na svetu. Radove predvodi tim ruskih umetnika, u saradnji sa srpskim i grčkim ikonopiscima.
Zanimljivosti i duhovna snaga
• Krst na vrhu kupole visok je 12 metara i težak preko četiri tone.
• Hram ima i podzemnu crkvu (kriptu), posvećenu Svetom Stefanu, u kojoj se održavaju službe, koncerti i kulturne manifestacije.
• U blizini se nalazi i spomenik Svetom Savi, kao i Nacionalna biblioteka Srbije, stvarajući snažan kulturno-duhovni prostor u samom srcu Beograda.
Mesto okupljanja i vere
Hram Svetog Save danas je ne samo verski objekat, već i mesto tišine, molitve i susreta sa prošlošću, koje podseća na to da vera, znanje i kultura nemaju rok trajanja. Svaki njegov kamen nosi poruku strpljenja, trpljenja i nade.
